woensdag 28 juni 2017

prentje en de puzzel

Soms heb ik het idee dat ik deze blog beter 'prentje zoekt' kan noemen in plaats van 'prentje maakt'.
Wat allemachtig, wat vind ik het leven vaak een puzzel.
En dan niet eentje waarvan de puzzelstukjes vanzelf in elkaar vallen, nee zo eentje waar het grootste gedeelte lucht of gras is en alle stukjes op elkaar lijken.
Hard werken dus.

Maar langzamerhand krijg ik het idee dat ik met de randjes van de 'levenspuzzel' lekker bezig ben.
De afgelopen tijd komt er één belangrijke 'randvoorwaarde' steeds naar voren: familie.
Of scherper geformuleerd: de impact van je jeugd op de rest van je leven. De keuzes die je maakt.
De relaties die je aangaat. Een van de beste boeken op dit gebied vind ik 'Weg van liefde' van Alain de Botton.
Onlangs heb ik 'm opnieuw herlezen.

In ons volwassen bestaan bestaan roepen we continu de gevoelens op die we zo goed kennen uit onze kindertijd; positief én negatief. Daarbij kunnen we in de valkuil stappen dat we er vanuit gaan dat 'de ander' ons wel zonder woorden aan zal voelen, zoals dat ook was toen je nog een kind was. En anders gaan we bijvoorbeeld mokken, ook een kinderlijke reactie. We willen begrepen worden, maar zijn ondertussen geenszins van plan de ander op weg te helpen. Eigenlijk zijn onze verwachtingen behoorlijk onrealistisch.

Een andere erfenis uit de jeugd is 'overdracht'; een situatie of opmerking lokt bij iemand een reactie uit die niet in verhouding lijkt te staan met hetgeen net heeft plaatsgevonden. Er treedt een gedragspatroon in werking dat ooit is ontwikkeld om om te gaan met een bepaalde dreiging en deze is op de een of andere manier in het onderbewustzijn opgeroepen. Degene die overdreven reageert is verantwoordelijk voor de overdracht van een emotie uit het verleden op iemand in het heden - die zo'n reactie waarschijnlijk niet verdient.
Onze geest is gek genoeg niet altijd in staat zijn positie in de tijd te bepalen. Het frustrerende is dat degene bij wie de overdracht plaats vindt zelf niet goed kan inschatten, laat staan rustig uitleggen, wat er aan de hand is met hem of haar. In onze beklemming trekken we onmiddellijk de ergste conclusies waartoe het verleden ooit aanleiding gaf.
Probeer dan maar eens de heftige emoties binnen de juiste context terug te plaatsen.

Kinderen kunnen ons ook zoveel leren over liefde. Bij een kind probeer je met de grootste welwillendheid aan de weet te komen wat de achterliggende reden is van lastig gedrag. Ouders nemen voetstoots aan dat hun kinderen, ook al gaan ze tekeer, in wezen goed zijn. We weten dat omstandigheden als honger, fysiek ongemak of vermoeidheid een stemming ongemerkt enorm kan beïnvloeden.
Helaas lukt het ons vaak niet om dit instinct over te hevelen naar onze volwassen relaties. We herkennen niet meer de angst, verwarring of uitputting die vrijwel altijd ten grondslag ligt aan humeurigheid of een lelijke opmerking.
De kinderlijke behoefte wordt niet meer (h)erkend.

En dan hebben we het nog niet eens over hechting gehad. Eenderde van de West-Europese en Noord-Amerikaanse bevolking is niet goed gehecht. Dat wil zeggen dat een op de drie mensen te maken heeft gehad met dusdanige teleurstelling in de jeugd dat er als gevolg daarvan primitieve afweermechanismen (daar zijn ze weer) zijn ontwikkeld en het vermogen tot vertrouwen en intimiteit is ondermijnd. Gevolg: angstige of vermijdende hechting.
Angstige hechters zijn geneigd tot claimend en controlerend gedrag.
Vermijdende hechting wordt gekenmerkt door een sterk verlangen conflicten te vermijden en de ander uit de weg te gaan wanneer deze niet in emotionele behoeften heeft voldaan.
Vermijdende personen gaan er snel van uit dat anderen hen willen aanvallen en niet voor rede vatbaar zijn. Er zit niets anders op dan weg te lopen, liefde tonen wordt te gevaarlijk.

Nu ik de impact van de jeugd weer opnieuw op mijn netvlies had staan, kon ik niet anders dan 'ja' zeggen tegen het aanbod van een goede kennis om een keer mee te doen met een familie-opstelling.
Bij een familie-opstelling spelen representanten de rol van familieleden.
Je stelt een vraag die betrekking heeft op een patroon dat je bijvoorbeeld moeilijk kan doorbreken.
Je zet als het ware je familie neer in je leven, en daarmee wordt hun rol duidelijk.
Magisch wat voor inzichten dat op kan leveren.

De puzzel is nog niet compleet, maar de randen tekenen zich steeds duidelijker af.

maandag 26 juni 2017

prentje en het vertrouwen

Zijn huid is bijna doorzichtig; zijn haar witter dan wit.
Achtentachtig jaar is mijn vader.
Sinds anderhalf jaar liefdevol verzorgd in het verpleeghuis.
Zijn kortetermijngeheugen heeft hij niet meer, maar elke keer als we komen, klaart zijn gezicht op.
Altijd herkent hij ons; zijn naaste familie.

Kijkt hij al blij als wij komen; als mijn moeder binnenkomt, straalt hij helemaal.
Zeventig jaar is hij al verliefd op dezelfde vrouw. Haar portret hangt naast zijn bed.
Als ik hem bezoek, streelt hij af en toe even met zijn oude gerimpelde vingers over haar foto.

Het valt haar regelmatig zwaar, de man te bezoeken met wie ze inmiddels 61 jaar getrouwd is.
Het liefst zou ze hem mee naar huis nemen.

'Zou je wel 100 willen worden?', vraagt ze van de week voorzichtig.
'100 jaar?', herhaalt hij haar vraag.

'Met jou erbij wel 1000!'

Begrijpt U nu waarom ik nog steeds in de kracht van liefde geloof?

zaterdag 24 juni 2017

prentje & Down to Earth

Ken je dat gevoel? Dat je in de bioscoop zit, de film afgelopen is, maar je eigenlijk niet de 'echte wereld' in wilt? Omdat je met elkaar zo iets bijzonders hebt meegemaakt, dat weer wordt 'verdund' als iedereen zijn eigen weg gaat?

De film Down to Earth draait al sinds vorig jaar oktober in de bioscoop, maar toen ik 'm vanmorgen bezocht zat de zaal nog steeds helemaal vol. Het is het ongelofelijke verhaal van een Nederlands gezin, dat alles had (en meer) en toch het gevoel van leegte niet kwijt kon raken.

Vijf jaar lang bezochten Rolf Winters en Renata Heinen met hun drie kleine kinderen alle continenten om met wijze mensen waar ook ter wereld van gedachten te wisselen over een zinvol leven.
En waar ze ook kwamen, de boodschap was overal hetzelfde: een zinvol leven is een bezield leven. Een leven in verbinding met elkaar, met de wereld, met alles en iedereen om je heen.

In onze westerse maatschappij zijn we het contact kwijtgeraakt. Het contact met de aarde, met ons hart, met ons medemens. Deze maatschappij is veel meer gericht op het 'ik', terwijl een betekenisvol leven veel meer gericht is op het 'wij'. Het gezin bezocht stamhoofden, medicijnmannen en andere 'Earthkeepers'. Het resultaat is een film die schoonheid, troost en optimisme biedt.

Inmiddels is 'Down to Earth' een complete beweging geworden. Voor de start van de Klimaattop in Parijs kregen alle vertegenwoordigers van de verschillende landen de film te zien voor ze aan de onderhandelingstafel schoven. Tientallen mensen hebben na het zien van deze film hun baan opgezegd om zich in te zetten voor een betere wereld, waarin we met meer respect omgaan met onze natuurlijke bronnen.

De film maakt zo'n verpletterende indruk, dat verschillende vrijwilligers zich hebben opgegeven om na de film nog na te praten met de bezoekers. Vanmorgen schoof Yolanda Pieterse aan, natuurgids en fijne gespreksleider. Ze beantwoordde vele vragen, onder andere over de mogelijkheden om de film ook op scholen en bij bedrijven te kunnen vertonen.

Ik kan er nog heel lang over schrijven, maar het werkt zoveel beter om 'm zelf te bezoeken.

Het is een verrijking.

dinsdag 20 juni 2017

prentje en de Petteflet, deel zoveel

Na alle ontboezemingen doen we weer eens een fijne binnenkijker, dacht ik zo.
Want o, wat ben ik nog steeds verliefd op de Petteflet.
In het afgelopen jaar is er wel wat veranderd, maar ook weer niet heel veel.
Mijn smaak kan ik het best omschrijven als Mid-Century-Danish-Modern-Classic.
Dat is vast geen officiële beschrijving, maar het komt in de buurt, denk ik.
Ach, eigenlijk is het gewoon het prentjeshuis.

Het huis dat me omarmt, elke keer als ik thuiskom.
Waar ik post ontvang van mijn 84-jarige moeder, die elke keer stukjes voor me uit de krant knipt die ze van mij op toepassing vindt.
Waar -sinds ik weer alleen ben - iedere avond een andere knuffel in mijn bed ligt te wachten, omdat Zoon wil voorkomen dat ik me eenzaam voel.
Waar ik elke keer met ontroering en trots kijk naar de foto van mijn vader met Johan Cruijff.
Waar ik de cadeaus omarm van de lieve mensen uit mijn omgeving die me zo goed kennen.
Het huis waarin ik lach, huil, werk, liefheb, kook (soms), huiswerk overhoor, lees, kijk, geniet en nog veel meer. 

Maar vooral het huis waarin ik mezelf ben.

zaterdag 17 juni 2017

prentje en de verschillen

Omdat ik de grootste kneus van de groep ben grootste afstand heb te overbruggen, mag ik van Joost nu ook in het weekend oefenen met houtdraaien
Het zit zo: houtdraaien is niet mijn natural talent, maar ik word er wel ontzettend blij van.

'Alsjeblieft', zegt Joost als hij me een enorme houtstronk overhandigd. 'Ik zou even de draaibank op een lager toerental zetten als ik jou was om de schors eraf te halen.'
Onmiddellijk slaat de paniek toe. Joost heeft me namelijk eerder tijdens een oefensessie uitgelegd hoe ik het toerental kan aanpassen, maar daar is niets van blijven hangen.
De vorige keer tijdens de groepsles werkten we ook met grote boomstronken, maar koos ik expres de kleinste uit zodat ik niet aan het toerental hoefde te zitten. Joost deed het toen één keer voor aan mijn groepsgenoten, die allemaal knikten en vervolgens meteen hun draaibank aanpasten.
'Ehm, ik weet niet meer zo goed hoe het moet', zeg ik schoorvoetend.
'Dan leg ik het je nog een keer uit', zegt Joost vriendelijk, nog-niet-wetende-hoe-weinig-ik-ervan begreep.
Hij draait aan een grote knop, schuift de band over het onderste radertje naar een grotere draaischijf en herhaalt deze beweging in omgekeerde richting bij de bovenste schijven.
'Zo, en nu jij.'
Het zweet breekt me uit. Welke kant draaide hij ook alweer op beneden? En boven?
'Ik snap het nog niet', zeg ik.
'Geeft niets', zegt hij opgeruimd, 'daarom overweeg ik ook een damesklas te vormen met houtdraaien. Mannen zíen het meteen, bij vrouwen werkt dat vaak anders. En mannen worden dan nogal eens ongeduldig, denken: dat zíe je toch? Maar ik weet inmiddels dat je met dit soort kwesties bij vrouwen de deur heel wijd moet openzetten.'
'Dus ik moet naar voren draaien aan de knop als ik beneden naar rechts wil, en bovenin andersom?'
'Je probeert het in taal te vangen', zegt Joost. 'Volgens mij ben je erg talig.'
'Ja, zo probeer ik de wereld om me heen te snappen. En ik ben behoorlijk visueel ingesteld', knik ik.
'Met als gevolg dat ik op het gebied van simpele dingen begrijpen nogal achterloop.'

Joost doet het nog een keer voor. Dankzij zijn rust en houding voel ik de ruimte om het te leren begrijpen.
'Dus het bandje wordt niet groter of kleiner door aan de wieltjes te draaien?'
Getroffen kijkt het me aan.
'Dank je wel voor dit kijkje in de keuken', zegt hij. 'Ik had nooit zelf kunnen bedenken dat een vrouw deze gedachte zou kunnen hebben. Om elkaar te begrijpen, moet je dus elkaar blijven vertellen wat er in je hoofd om gaat. Pas dan kun je een stap vooruit doen. Mannen en vrouwen denken vaak compleet anders.'
'Klopt', zeg ik. 'En waar het om emoties gaat, moeten vrouwen bij mannen vaak de deur heel wijd openzetten, uitzonderingen daar gelaten. Wij denken op onze beurt dan: maar dat zíe je toch? Je zíet toch wat dit met me doet?'
'Eigenlijk moet je dus allebei op je eigen manier de weg vinden in een gebied waar je blind bent', zegt Joost.
'En dat gebied kan heel groot zijn. Juist mannen die wat minder thuis zijn in hun eigen emoties kunnen heel stabiel overkomen en hebben een grote aantrekkingskracht op vrouwen die ehm, minder stabiel zijn. En andersom.'
'Dus eigenlijk zeg je dat de ultieme vrouw valt voor de ultieme man en vice versa, maar dat ze elkaar elkaar niet begrijpen? Dat is dan leuk bedacht hierboven', zeg ik lachend. 'En vervolgens ben je dus je bijna je hele leven bezig om inzicht te krijgen in elkaar.'
'Ja, maar dat kan ook een verrijkende zoektocht zijn', knikt Joost. 'Laat ik op mijn beurt jou een kijkje in de keuken geven. De ultieme man is vaak een eenzame jager, die zijn hoofd gewoon ten ruste wil leggen bij een vrouw. En begrepen wil worden en erkenning wil. Daar gaat het vaak mis.
Als een man een hele lijst van klussen heeft afgewerkt en denkt "zó, we zijn klaar", denkt de vrouw "zó, we kunnen beginnen".
Mannen uiten hun liefde vaak door te dóen, waar vrouwen willen práten. En dat is voor mannen het moeras. Allebei uiten ze hun liefde dus op hun eigen manier, alleen herkennen ze dat niet van elkaar en voelen ze zich onbegrepen.'
Nog één keer kijk ik naar de radartjes. Mooi om te zien hoe zoiets technisch zo'n gesprek heeft opgeleverd.
Joost verplaatst de band nogmaals, zet er nu met een stift een streepje op en vraagt me welke kant hij moet opdraaien.

En opeens zíe ik het. 'Je moet naar het radarwiel tóedraaien.'
Wat leer ik toch veel in deze werkplaats.

donderdag 15 juni 2017

prentje en het lichaam

Soms kom je mensen tegen die een onuitwisbare indruk op je maken. Zo ontmoette ik een paar maanden geleden op een feestje Chiel. Vijftien jaar geleden had hij een vette baan, geld als water en een groot huis. Voor de buitenwereld leek het plaatje perfect. Tot hij opeens werd geconfronteerd met heftige allergie-aanvallen.
Chiel ging naar de huisarts, beschreef zijn klachten en kreeg medicatie.

Chiel nam hier echter geen genoegen mee, en ging op onderzoek uit. 'Hoe komt het dat ik opeens last heb van allergische aanvallen?' 'Wat wil mijn lichaam me vertellen?'

Hij reisde de hele wereld over. Bezocht landen als Thailand, India en de Filipijnen. En kreeg steeds duidelijker antwoorden op zijn vragen. Het lichaam heeft ons ontzettend veel te vertellen, we zijn alleen niet altijd in staat om te luisteren. Zijn intuïtie klopte: zijn allergieën verdwenen in de loop der tijd.
Chiel werd zo enthousiast over alles wat hij ontdekte, dat hij zijn commerciële baan aan de wilgen hing en zich steeds meer in de taal van het lichaam ging verdiepen. Hij gooide op alle vlakken het roer om, specialiseerde zich als natuurgeneeskundig therapeut en begon zijn eigen praktijk.

In een van mijn slapeloze nachten afgelopen weken kwam er opeens een gedachte op: ik moet naar Chiel. Mijn energielevel was al een tijdje gedaald, en een gebroken hart zorgde voor een neerwaartse spiraal wat betreft mijn vitaliteit. Daarnaast had ik weinig eetlust en werd ik achtervolgd door allerlei ontstekingen.

Ik was echter in de veronderstelling dat Chiel voor een aantal maanden in het buitenland zat.
'Dan maar een afspraak voor erna', dacht ik, en stuurde hem een mailtje waarin ik mijn situatie uitlegde.

De volgende ochtend had ik al een reactie. De plannen waren veranderd, ik kon de week erop al bij hem terecht.

Als een dood vogeltje zat ik afgelopen dinsdag bij hem in de praktijk. Binnen vijf minuten was ik in tranen. Nog nasnikkend legde ik hem het een en ander uit. Hij nam uitgebreid de tijd, luisterde vol aandacht en respect.

'We gaan eens kijken wat je lichaam te vertellen heeft', zei hij monter, nadat ik was uitgepraat.
Ik ging in een comfortabele stoel zitten en hield op zijn verzoek mijn duim en wijsvinger tegen elkaar. 'Ik ga wat spiertesten doen', vervolgde hij. 'Dat heet kinesiologie'.
'Het zal wel', dacht ik. 'Hoe het ook heet, ik wil me niet langer zo voelen als nu.'

Chiel legde een soort bordje op mijn schoot, zette daar af en toe een buisje in en begon me vragen te stellen. En ongelofelijk, mijn lichaam gaf antwoord door mijn duim en wijsvinger op elkaar te houden of te openen. Ik had hier volstrekt geen invloed op.

Drie uur later stond ik volkomen flabbergasted weer buiten. Werkelijk alles, maar dan ook alles klopte. Mijn lichaam had blijkbaar mijn hele geschiedenis opgeslagen. Hij was al mijn organen af gegaan, en bij het zenuwstelsel 'vloog ik er keer op keer uit'.
Elk lichaamsdeel heeft een bepaalde signalerende rol. Daar komen ook uitdrukkingen als 'pisnijdig', 'op de lever hebben' of 'gal spuwen' vandaan.

'Angst om verkeerd begrepen te worden', 'angst om grenzen aan te geven' en vooral 'angst om te kwetsen' kwamen bovendrijven. Dankzij Chiel's vragen konden we samen achterhalen wanneer en hoe dat was ontstaan, en waarom ik mijn emoties onderdrukte. Waarom ik 'in mezelf verdween' en niet meer benaderbaar ben bij conflicten. En hoe ik dit kan veranderen. Chiel probeerde zoveel mogelijk blokkades op te heffen.

'Wat een geweldig vak heb jij', zei ik halverwege. 'Fantastisch he', zei hij. 'En het lichaam geeft gewoon alle antwoorden. We zijn het alleen verleerd om te luisteren. Zo simpel eigenlijk.'

Zo simpel en zo bijzonder. Dit is het grootste cadeau dat ik mezelf kon geven.
Ik voel mijn energie weer stromen en voel me sterker dan ooit. En dit dankzij een bezoek aan een 'down to earth-man', die de moed heeft gehad dingen niet voor lief te nemen en op onderzoek uit te gaan.
En zijn kennis en kunde met liefde deelt.

Ik heb mijn lichaam één belofte gedaan: voortaan luister ik altijd naar wat 't te vertellen heeft.    

vrijdag 2 juni 2017

prentje en het houtdraaien

Het begon zo: ik was op een festival in Utrecht, en op dat terrein was ook het atelier van een fantastische houtdraaier gevestigd. Karim maakt prachtige houten vogels, en toen (ex-)Man vroeg wat ik voor mijn verjaardag wilde, vlogen de vogels zó mijn hoofd weer in. In plaats van bestellen via de website, ging (ex-)Man mijn vogel zelf halen.
Enthousiast vertelde hij over de rondleiding die hij had gekregen. 'Dat wil ik ook', dacht ik, en maakte dezelfde avond een afspraak met Karim. 
Ik had een heel fijne middag. Buiten scharrelden de varkentjes van de kinderboerderij, binnen dronken we thee en praatten we over de liefde voor hout en het volgen van je hart. 
Als je zelf wilt leren houtdraaien, moet je bij Joost zijn, zei Karim. 
Ik mailde Joost meteen, maar zijn cursus zat vol. Maar het lot was me gunstig gezind; er had iemand afgezegd.
Ik kon beginnen.
Of ging het zo: hoe fijn ik mijn baan als communicatieadviseur ook vind; ik had behoefte aan iets tastbaars. 
Als kind droomde ik al van mijn eigen 'winkeltje' met een product waar ik zelf verliefd op ben. 
Maar hoe kan het gaan in het leven: je kunt aardig leren, aardig schrijven en iedereen roept 'dat je daar iets mee moet'. Bang voor mijn eigen verlangens volgde ik het veilige pad, en startte een loopbaan in de communicatie. 
Maar ergens bleef iets knagen. 

Of begon het op een andere manier: ik heb al heel lang een liefde voor houten-mid-century-design-Deense-dierfiguren. Denk Kay Bojesen, Lucie Kaas, Hans Bølling. Ik hou van hout. De puurheid van het materiaal, de magie en variatie van de de natuur.
Daarnaast streef ik steeds meer naar eenvoud, op alle vlakken. Liever één prachtig object dat van generatie op generatie doorgeven kan worden, dan een huis vol plastic rotzooi. De wegwerpmaatschappij gaat me steeds meer tegen staan.
De liefde voor ambacht wordt sterker en sterker.
Het maakt ook niet uit hoe het begon. Het gaat om waar ik nu ben.
Op een maandagavond reed ik naar Utrecht voor mijn eerste les houtdraaien. Naast één andere stoere tante bleek ik de enige vrouwelijke deelnemer te zijn.
Houtdraaien is blijkbaar een mannenhobby, en trekt dan vooral mannen van een bepaalde leeftijd aan.
Maar ik voelde me op de werkplaats meer thuis dan ik me sinds tijden op kantoor had gevoeld.
De groep omarmt me vanaf dag 1, ook al snapte ik niets van rechte hoeken, hartlijnen en horizonnen.
Had ik nog nooit een beitel in mijn handen gehad, laat staan dat ik wist hoe ik deze kon slijpen.
En daarnaast is er Joost. De meest a-typische cursusleider die ik ooit heb gehad. Die me tussen het houtdraaien door wijze levenslessen geeft: 'als je alleen naar de top van de berg kijkt, voel je je ontmoedigd. Als je je omdraait en het dal zit, weet je wat voor een weg je al hebt afgelegd.'
Joost weet alles over bomen, filosofie en strooit kwistig rond met Latijnse termen.
'Vergeet je niet te genieten?' buldert Joost boven het lawaai van de draaibank uit als ik weer sta te worstelen met mijn beitel. 'Kijk wat voor een informatie het hout je geeft', zegt hij als mijn werkstuk in tweeën breekt.
En ik ging extra oefenen. Elk vrij uurtje dat ik kon vinden. Nog steeds. Want ik geniet er zo enorm van. Niets zo mindfulness als het werken achter een werkbank. Je denkt even aan de boodschappen en páts, het hout geeft je een dreun. Het draaien heeft iets hypnotiserends. Vanmiddag betrapte ik mezelf er op dat ik een soort 'dialoog' aan ging met het hout. Soms voelt het alsof je een wild beest temt. Vliegt de bast me om de oren. Maar af en toe krijg ik even een glimp van zoals het hoort te zijn. Zijn we in harmonie, het hout en ik. Voelt het wat ik wil, en helpt het mee.
En de voldoening om aan het eind van de les je werkstuk mee naar huis te kunnen nemen! Daar kan geen communicatieadvies tegenop.
Bijvangst is dat Zoon me 'in een ander licht ging zien' toen hij een keer mee mocht en zijn bangige moeder het hout te lijf zag gaan.
Onlangs vond ik op een kunstmarkt een koffer vol leerresten van een tassenmaker. En krijgt mijn droom steeds meer vorm, letterlijk en figuurlijk: ik wil duurzame objecten maken van restmateriaal zodat ik het milieu niet extra belast. Mijn eigen 'prentjes'. Dierfiguren die ik al in mijn hoofd en hart heb, maar die nog geboren moeten worden omdat ik nog veel moet oefenen om de techniek - 'holletje' 'bolletje' 'schouders' - nog in mijn vingers te krijgen. Meters maken. Maar oefening baart kunst.
'Ik zie altijd alles meteen voor me', rilde ik toen Joost vertelde over de gevaren van werken met een snel draaiende machine.
'Gelukkig maar', antwoordde hij. 'Dat is je kracht. Als ik mijn kinderen vroeger aan het voorlezen was en ik zag het niet voor me, dan vonden ze er niets aan.'

En zo leer ik meer op de werkplaats dan ik ooit had kunnen voorstellen. Ik worstel en kom boven. Wilde het afgelopen week maar niet lukken bolletjes te maken; vandaag begon het er een beetje op te lijken. Trots liet ik mijn werk zien aan Jan, de collega van Joost.
'Ach laten we zeggen, het is een begin', zei hij.

En dat is het.
Een nieuw begin.